Stamboom van de Oranjes

Stadhouders, koningen en koninginnen

Paleis Het Loo is een echt Oranje-paleis. Meer dan drie eeuwen was Het Loo het zomerpaleis van de Oranje-vorsten. Maar welke Oranjes waren er? Heetten de mannen inderdaad allemaal Willem? En wie was er stadhouder, wie koning of koningin? Wie regeerde wanneer, wie was met wie getrouwd en hoe zat het met de opvolging? Je vindt het in de stamboom van de Oranjes.

Willem

Bijzonder aan de Oranje-geschiedenis is dat er twee ‘reeksen’ Willems zijn. Willem van Oranje is de eerste Oranje-stadhouder. Hij is daarmee de eerste Willem I. Een stadhouder heeft overigens niets met het woord ‘stad’ te maken, maar met het Duitse woord ‘statt’ (in plaats van). Willem van Oranje is eerst stadhouder uit naam van (= in plaats van) de Spaanse koning. Later wordt hij stadhouder uit naam van de meeste provincies van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Een republiek is een land zonder koning. Uiteindelijk wordt de Oranje-stadhouder toch een belangrijk en machtig persoon. Hij woont in een paleis, heeft een hofhouding en vervult de hoogste militaire functie van het land. Kortom: de stadhouder gedraagt zich als een koning, maar is dat eigenlijk niet.

Willem V is de laatste Oranje-stadhouder. Eind 1795 vlucht hij als Franse soldaten het land binnenvallen. In 1813 komt zijn zoon Willem Frederik terug naar Nederland. Twee jaar later wordt Willem Frederik ingehuldigd als de eerste koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, dan nog met de Zuidelijke Nederlanden die later België worden. Om het verschil met zijn vader duidelijk te maken, noemt Willem Frederik zichzelf koning Willem I in plaats van Willem VI. Daarmee start een nieuwe reeks ‘Willems’.

Na koning Willem III heeft Nederland meer dan een eeuw koninginnen: Emma, Wilhelmina, Juliana en Beatrix. Sinds tien jaar is er weer een koning: Willem-Alexander, die ervoor kiest om zich geen Willem IV te noemen.

De Oranjes en Paleis Het Loo

Paleis Het Loo wordt in 1686 gebouwd in opdracht van koning-stadhouder Willem III 1650-1702) en koningin Mary II (1662-1695). Eén van de audioverhalen waarmee je het paleis kunt bezoeken, gaat over deze eerste bewoners. Willem III is een achterkleinzoon van Willem van Oranje, de eerste Oranje-stadhouder. Omdat Willem III en Mary geen kinderen krijgen, wordt de dynastieke lijn voortgezet via Albertine Agnes, een jongere zus van Willem II. Albertine Agnes is getrouwd met Willem Frederik. Hij is een kleinzoon van de broer van Willem van Oranje. Zijn grootvader, vader en zijn nakomelingen zijn stadhouder van Friesland en soms ook van Groningen en Drenthe. Daarom worden zij de Friese Nassau’s genoemd. Na het overlijden van Willem III is er lange tijd geen Oranje-stadhouder. Uiteindelijk wordt Willem IV stadhouder van het hele land. Via Willem IV wordt de Oranje-dynastie doorgezet, tot aan koning Willem-Alexander en prinses Amalia.

Wilhelmina

Ook de Oranjes na Willem en Mary gebruiken Paleis Het Loo als zomerpaleis. Het andere audioverhaal in het paleis is ‘Huis van Wilhelmina’. Koningin Wilhelmina (1880-1962) is de hoofdpersoon. Tijdens de route zie je enkele van haar kamers. Je ziet ook de kamers van haar ouders, koning Willem III en koningin-regentes Emma, haar echtgenoot prins Hendrik en haar dochter Juliana en schoonzoon Bernhard.

Getrouwd met een Oranje

In de stamboom is ook aandacht voor de aangetrouwde Oranjes; zij zijn meer dan alleen ‘de vrouw of de man van’. Zo lees je dat Wilhelmina van Pruisen, de echtgenote van Willem V, wordt gearresteerd als ze naar Den Haag reist om te eisen dat haar man stadhouder blijft. Prins Hendrik, koningin Wilhelmina's echtgenoot, is de eerste prins-gemaal. Er is nauwelijks nagedacht over zijn taken en rol. Bij zijn ‘opvolgers’ prins Bernhard en prins Claus is dit beter geregeld.

In het nieuwe ondergrondse deel van het museum vind je binnenkort de vaste tentoonstelling ‘de Oranjes’. Hier zie je hoe de familiegeschiedenis van de Oranjes en de geschiedenis van Nederland met elkaar verbonden zijn.