Kroonjuweel keert terug
Na meer dan 200 jaar keert een van de belangrijkste schilderijen uit de collectie van koning-stadhouder Willem III terug op Paleis Het Loo. Sinds de heropening op 22 april 2023 hangt het huwelijksportret van Willem II en Mary I geschilderd door Anthony van Dyck weer op zijn historische plek: boven de haard in de galerij.
Beroemde portretschilder
De Vlaamse Anthony van Dyck is in de 17e eeuw een van de beroemdste portretschilders van Europa en kan diverse vorstenhuizen tot zijn klantenkring rekenen. Dit portret maakt hij in 1641 ter gelegenheid van het huwelijk van de ouders van Willem lll. Het paar is nog heel jong als ze trouwen; Willem II is veertien en Mary l Stuart pas negen jaar oud. Hun huwelijk is een diplomatieke zaak en moet de band tussen Engeland en de Republiek versterken.
Het schilderij wordt gezien als een van de meesterwerken van Van Dyck. Vooral de uitdrukking van de verschillende stoffen is overtuigend in olieverf weergegeven. De zilveren jurk van Mary fonkelt en de rode broek en jas van Willem glanzen. Precies in het midden van het schilderij zijn de handen van het jonge echtpaar te zien. De huwelijksring prijkt om Mary’s vinger. Die kreeg zij van haar echtgenoot, samen met het diamanten borstjuweel en parelsnoeren.
Schilderij op reis
Het schilderij is hoogstwaarschijnlijk in opdracht van stadhouder Frederik Hendrik en zijn echtgenoot Amalia van Solms gemaakt, de ouders van de jonge bruidengom. Het hangt eerst op Paleis Huis ten Bosch. Door vererving wordt het schilderij eigendom van koning-stadhouder Willem III. Hij heeft op Paleis het Loo een smaakvolle schilderijenverzameling bijeengebracht en moet dit portret van zijn ouders als het topstuk van zijn collectie hebben gezien. Hij laat het prominent ophangen boven de schoorsteenmantel van de galerij, de ruimte waar Willem zijn mooiste schilderijen toont.
Het kunstwerk heeft daar ruim honderd jaar gehangen, ook onder de stadhouders Willem IV en Willem V. Bezoekers van het paleis zijn er geregeld van onder de indruk. Het werk wordt op verzoek van Willem verwijderd in de herfst van 1794 en samen met andere schilderijen en meubels naar het stadhouderlijk kwartier in Den Haag getransporteerd. De verhuizing gebeurt uit voorzorg: tegenstanders van Willem V wilden hem met behulp van het Franse leger afzetten. Dat lukt enkele maanden later. De stadhouder en zijn gezin vluchten naar Engeland. Een deel van zijn bezittingen wordt naar Frankrijk gebracht. Dit schilderij blijft echter in Den Haag en wordt onderdeel van de ‘Nationale Konst-Gallerij’, de voorganger van het huidige Rijksmuseum.
Weer thuis
Om de heropening van Paleis Het Loo te vieren, leent het Rijksmuseum dit topstuk nu voor een jaar uit en is het voor even terug op zijn historische plaats in het de schilderijengalerij: de kroon op de herinrichting van het paleis.