Een paradijs op aarde
Willem III en Mary II laten in 1686 Paleis Het Loo bouwen, met daarbij een prachtige tuin. Alles in deze tuin is er met een reden. De tuin vertelt iets over de positie en macht van het koningspaar. Alle elementen in de tuin, dus ook de tuinbeelden en de fonteinen, hebben een symbolische betekenis.
De 17e-eeuwse tuin is een symbool voor het paradijs op aarde. De perfécte Goddelijke schepping. Symmetrie in de baroktuin staat voor de overwinning van de mens op de natuur. Zo’n tuin geeft koning-stadhouder Willem III aanzien. Een tuin vol bijzondere planten, bloemen en spuitende fonteinen in een dor landschap met vooral zandverstuivingen. Dit wonder kon alleen ontstaan door een combinatie van geld, visie en doorzettingsvermogen.
Bloemen en planten
In de tuinen van Paleis Het Loo zijn de bloemen en planten belangrijk. In de 17e eeuw laat een tuin met dure bloemen en planten zien dat de bezitter de rijk is en contacten heeft om zo’n tuin te laten aanleggen en onderhouden.
Bloemen, vruchten en planten hadden vaak een symbolische betekenis. De sinaasappelboom is bijvoorbeeld het symbool van het Huis Oranje-Nassau. Deze boom draagt namelijk tegelijkertijd bloesem en vruchten, een sterk symbool voor de continuïteit van de Oranje-dynastie.
De tulp staat symbool voor rijkdom en de klimop voor vaderlandsliefde. De blauw, wit en gele dagschone wordt ‘prinsenbloem’ genoemd, omdat de kleuren verwijzen naar de kleding van de prinsen van Oranje-Nassau.
Fonteinen
Venusfontein
De tuinen van Het Loo staan boordevol tuinbeelden en fonteinen. Ze staan voor rijkdom, macht en succes van koning-stadhouder Willem III en zijn echtgenote, koningin Mary II.
De venusfontein is het symbool van liefde, vruchtbaarheid en geboorte. Venus is de Romeinse godin van liefde en schoonheid. Ze werd geboren uit het schuim van de zee. De venusfontein past goed in de paleistuin, omdat de godin Venus de beschermster van tuinen en wijngaarden is. Maar in de 17e eeuw begreep iedereen dat het ook een verwijzing was naar prinses Mary, die vanuit Engeland over zee naar Nederland reisde om te trouwen met stadhouder Willem III.
Het gevleugelde jongetje onderaan de venusfontein is Cupido, het hulpje van Venus. De vergulde figuren zijn Tritons: half man, half vis. Ze blazen op hun schelpen om zo de golven van de zee te bedaren. De zwanen aan de rand staan symbool voor gratie, zuiverheid, liefde en trouw.
Herculesfontein
De herculesfontein staat symbool voor Willem III. De mythe vertelt over de jonge halfgod Hercules, die twee gifslangen in zijn wieg vindt. Het lukt de peuter om de slangen te doden. Ook in zijn latere leven strijdt Hercules nog vaak tegen kwaadaardige monsters. Willem III werd geboren kort na het overlijden van zijn vader, stadhouder Willem II. Dat was het begin van het Eerste Stadhouderloze Tijdperk (1650-1672). Net als Hercules is Willem dus een bijzonder kind. Een kind met een ‘opdracht’, maar ook met een moeilijke start. Hij moet in zijn jonge jaren heel wat hindernissen (de slangen) overwinnen om stadhouder te worden. De herculesfontein is daarom het symbool voor kracht, intelligentie en heldhaftigheid.
Remus en Romulus
Op de balustrade tussen de boven- en de benedentuin staan beelden van Romulus en Remus, de beroemde stichters van het oude Rome. Als hun moeder is vermoord, worden de pasgeboren Romulus en Remus in een rieten mand in de Tiber gegooid. Een wolvin vindt hen en voedt de kleine jongens op. Ook dit is een verwijzing naar de jeugd van Willem III, die zonder vader opgroeit en later een plaats moet veroveren in het landsbestuur.
Hemelbolfontein
Op de hemelbolfontein staan de twaalf tekens van de dierenriem. Uit de belangrijkste sterren spuiten waterstralen. Bij de reconstructie van de tuinen is het niet duidelijk welke kant van de bol naar boven moet wijzen. Er is gekozen voor de hemel boven Londen op 30 april 1662 om één uur ’s nachts: de plaats en het tijdstip waarop Mary is geboren.
Aardbolfontein
De aardbolfontein is de tegenhanger van de hemelbolfontein en past daarmee in de perfecte symmetrie van de tuin. Er spuiten waterstralen uit de belangrijkste steden waarmee de Republiek der Verenigde Nederlanden in de 17e eeuw handel drijft. Deze fontein laat de grootsheid zien van Willem III als heerser over de Republiek. Nederland is dan het land met de grootste handelsvloot ter wereld. De hemelbolfontein en de aardbolfontein staan voor kennis en macht.
Beelden
De vier beelden in de buitenste parterres van de benedentuin symboliseren de seizoenen: Flora voor het voorjaar, de god Apollo voor de zomer, Bacchus voor de herfst, en Pomona, met haar mand met appels, voor de winter.
Cascades
In de 16e- en 17e-eeuwse Europese pronktuinen waren cascades geliefd. Het zijn kunstmatige watervallen. Het water stroomt trapsgewijs naar beneden. In de benedentuin zijn twee cascades te zien.
Voor de ene cascade staat het beeld van de mythologische figuur Narcissus, verliefd kijkt hij naar zijn spiegelbeeld in het water. Dit is een waarschuwing tegen ijdelheid. Voor de andere cascade staat de zanger Arion, hij rijdt op een dolfijn en speelt op een citer. Arion werd op miraculeuze wijze gered door een dolfijn nadat piraten hem overboord hadden gegooid.
Veel mythologische personages in de tuin ken je misschien uit de ‘Metamorfosen’. Een boek van de Romeinse dichter Ovidius. Het is een verzameling verhalen uit de Romeinse en Griekse mythologie. De ‘Metamorfosen worden door Joost van den Vondel in het Nederlands vertaald. De personages uit deze verhalen in de 17e eeuw zijn bij een groter publiek bekend.
Boventuin
Naast de ingang van de boventuin staan twee sfinxen. De sfinx – half leeuw, half vrouw – is een mythologische figuur uit de Klassieke Oudheid. De sfinx bewaakt de toegang naar het paradijs, in dit geval de boventuin.
Het pronkstuk in de 17e-eeuwse tuin is de koningssprong, de fontein die meer dan dertien meter hoog spuit.
