Sporen van kolonialisme zijn op Paleis Het Loo terug te vinden. Willem en Mary en hun opvolgers pronkten in hun interieurs met tropische houtsoorten en Aziatisch porselein. Hun tuinen stonden vol zeldzame bloemen en planten uit gekoloniseerde delen van de wereld. De producten (objecten, dieren en mensen) werden specifiek gezocht, ingekocht of meegenomen omdat ze zeldzaam, moeilijk te verkrijgen en enorm duur waren. Het pronken daarmee was onderdeel van de hofcultuur.
Koloniale kast
In de collectie van Paleis Het Loo zijn sporen van kolonialisme aanwezig die we nader onderzoeken. Deze cassone (Italiaanse buffetkast) of huwelijkskist is daar een voorbeeld van.
Koning Willem III kocht deze kast in 1872, enkele jaren nadat hij de wetten voor afschaffing van slavernij ondertekende. Uit onderzoek is bekend dat hij voorstander was van afschaffing van de slavernij. Hij groeide op met het idee dat slavernij slecht was. Toch kocht hij de kast.
In de tentoonstelling Uitgelicht: koloniale kast wordt de vraag gesteld hoe dat kon. Hoe is deze kast verbonden aan het slavernijverleden? Wat is de betekenis van de beeldtaal? En hoe veranderde die betekenis door de jaren heen?
Noord-Italiaans atelier, 1850 - 1870.
Paleis Het Loo, Apeldoorn. Langdurig bruikleen Collectie Rijksdient voor het Cultureel Erfgoed
We gaan in gesprek met biograaf van koning Willem III, Dik van der Meulen, om in te zoomen op de vraag hoe hij tegen slavernij aankeek en welke rol hij had bij de uiteindelijke afschaffing van slavernij.
Met kunsthistoricus Elmer Kolfin bespreken we wat de kast bijzonder maakt en hoe de geketende zwarte figuren passen binnen een grotere trend in de 19e eeuw.
Wetenschappers Karwan Fatah-Black en Nancy Jouwe gaan in op het verzet tegen slavernij en hoe de beeldvorming na de afschaffing doorwerkte. En spreker Aminata Cairo stelt ons de vraag welke emoties de kast oproept.
Afschaffing en beeldvorming
In Europa werd de slavernij afgeschaft door Engeland (1833) en Frankrijk (1848). Na veel verschillende wetsvoorstellen ondertekende Willem III voor Nederland in 1863 de afschaffing van de slavernij: in Nederlands-Indië (nu Indonesië) in 1860, en op de Caribische eilanden en in Suriname in 1863. Een groot deel van de slaafgemaakten moest hierna nog tien jaar lang op de plantages werken. Daarom stopte de slavernij voor velen pas echt in 1873.
In de koloniën werd koning Willem III het symbool van de bevrijding. En dat terwijl Willem III, net als zijn voorgangers, de koloniën nooit heeft bezocht. De afschaffing pakte in eerste instantie vooral voor de plantage-eigenaren gunstig uit. In 1863 kregen zij voor elke vrijverklaarde slaafgemaakte 300 gulden.
Ch.J. Abboud, 1964
Paleis Het Loo, Apeldoorn
Deze Surinaams-Creoolse angisa of herinnerings(hoofd)doek in de collectie van Paleis Het Loo is honderd jaar na de officiële afschaffing van de slavernij gemaakt ter gelegenheid van Keti Koti ('verbroken ketenen') 1964.
Er zijn twee handen met gebroken ketens afgebeeld en het standbeeld ‘Kwakoe' in Paramaribo, van een bevrijde tot slaafgemaakte man met verbroken keten. Prominent op de doek staat een portret van Willem III als de koning die in 1863 de ketenen brak.
De klewang van Diponegoro en de sabel van baron De Kock
In de verzameling van Paleis Het Loo bevindt zich een bijzondere sabel. De sabel heeft een Nederlandse greep en een Javaanse kling.
Volgens een beschrijving bestaat de sabel uit de kling van de klewang (een Indonesisch houwwapen) van Diponegoro. Baron De Kock had het oorspronkelijke gevest van de klewang vervangen door dat van een marinesabel. Zo kon hij de sabel zelf dragen. Net als drie generaties mannelijke nazaten-De Kock.
Deze Nederlands-Indonesische sabel roept allerlei vragen op. Van wie is hij geweest? Hoe komt hij op Paleis Het Loo terecht? En wat gaat ermee gebeuren? Samen met specialisten van Museum Bronbeek heeft Paleis Het Loo onderzoek gedaan naar de sabel.
In de serie Het Loo ontmoet worden deze vragen beantwoord.